İhale Hukukuna Kısa Bir Bakış

İhale, belirli usul ve şartlarla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanması ile tamamlanan işlemleri ifade etmektedir.İhale hukukunun iki temel düzenlemesi 1 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’dur.Bir ihaleden bahsedilebilmesi için kamunun ihtiyacını temin edebileceği birden fazla alternatifin olması gerekir.

Belli büyüklükteki alımlar için en etkin alım yöntemi, şartları taşıyan herkesin teklif verebileceği açık ihale usulüdür. Küçük alımlar için ise en etkin yöntem piyasada fiyat araştırması yapılarak doğrudan alım yapılması iken işin acil olması davet usulünü kamu yararı açısından en uygun yöntem haline getirebilecektir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5. maddesine göre idare yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Uygulamada ihale sürecindeki hukuka aykırılıklar nedeniyle ihalelerin iptal edilmesinin yanı sıra, isteklilerin, kendi hataları nedeniyle ihalelerden elenmesi/ihaleyi kaybetmesi, haklı olduğu halde haklarını bilmediği için ihalelerden elenmesi/ihaleyi kaybetmesi yahut bu eylemler nedeniyle idari ve cezai yaptırımlara maruz kalınması şeklinde çok çeşitli hukuki sorunlarla karşılaşılabilmektedir.

Bu uyuşmazlıkların en önemli nedenlerinden biri “bilgi eksikliği” ve “hukuki hakkın bilinmemesi”dir. Oysa Kamu İhale Kanunu nitelik itibariyle bir usul kanunu olup; kanun metninde ve ikincil mevzuatta ayrıntılı biçimde düzenlenen şekil şartları ihale sürecinin her aşamasında azami ölçüde önem taşımaktadır.

İhale hukuku alanında faaliyet gösteren müteahhit ve diğer süjeler, ihalede eksik veya hatalı belge sunulması, bütün tekliflerin satın almaya ayrılan ödeneğin/yaklaşık maliyetin çok üzerinde olması, ihaleye geçerli teklif veren istekli çıkmaması (İhalede teklif verdiği halde çeşitli nedenlerle tüm isteklilerin elenmesi - Örn: Belgelerdeki eksiklikler veya hatalar),aşırı düşük açıklamalarının mevzuata uygun yapılmaması, şikayet sürecinin bilinmemesi, ihale üzerinde kalan isteklinin, 4734/10. maddesinde belirtilen belgeleri tamamlayamaması, ihale üzerinde kalan isteklinin sözleşme imzalamaması, bütün tekliflerin aşırı düşük olarak değerlendirilmesi, teyit alınan istekli hakkında yasaklılık davası / kamu davası olması, yasaklılık gerektirecek fiil ve davranışlara dikkat edilmemesi gibi başlıklarda sorun yaşamakta, sözleşmenin imzalanmasından sonra ise edimin sözleşmeye uygun ifası ve idarenin işi muayene ve kabulü noktasında yüklenicilerin hukuki ve cezai sorumluluğunu da beraberinde getirmesi hasebiyle çoğu zaman yükleniciler bakımından hayati önem taşıyan ihtilaflar gündeme gelmektedir.

İhale sürecinde ve ihale dosyalarındaki hata veya eksikliklerin bilinmesi, ihalelerden elenmenin önlenmesi, edimin ihale dokümanına uygun ifası noktasında mevzuatın açıklaması ve yorumlanması önem taşımakta; tüm bu sürecin sağlıklı işlemesi sürecin başından sonuna hukuki sürecin doğru tanımlanması ve uygulanması ile mümkün olabilmektedir.

Müvekkillerimize özel olarak ihale sürecine ilişkin kısa bilgi notlarına ve karar tahlillerine her hafta bu köşede yer verilmeye çalışılacaktır.

Saygılarımızla,